 Fot. 1. Logo spotkania |
Kolejne coroczne spotkanie krajoznawców z Dolnego Śląska odbyło się 12 kwietnia 2025 roku w gościnnych progach Wrocławskiego Oddziału PTTK w kamienicy „Pod Złotą Gwiazdą” na wrocławskim rynku. Regionalne Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa „Dolny Śląsk” (fot. 1) pod energicznym kierownictwem kol. Marka Rabskiego przyjęło temat przewodni spotkania pn. „Szlakiem kultury żydowskiej na Dolnym Śląsku”. Spotkanie krajoznawców, w którym wzięło udział 20 instruktorów krajoznawstwa regionu i Polski z Dolnego Śląska, otworzył kol. Marek Rabski – Przewodniczący Regionalnego Kolegium Instruktorów Krajoznawstwa „Dolny Śląsk” (fot. 2) przedstawiając program w nawiązaniu do zeszłorocznego spotkania krajoznawców, które odbyło się w Jeleniej Górze. Wówczas odnowiono zwyczaj odbywania tego rodzaju zjazdów. Przewodniczący przedstawił aktualny stan liczbowy instruktorów krajoznawstwa w naszym województwie wg stanu na koniec 2024 roku, których jest ogółem 91, w tym 17 instruktorów krajoznawstwa Polski, 6 zasłużonych oraz 68 instruktorów regionu (fot. 3). Najwięcej instruktorów krajoznawstwa jest zarejestrowanych w Oddziale PTTK „Sudety Zachodnie” (13) oraz w Oddziale Wrocław Fabryczna im. Witolda Prelicza (też 13). Poinformował zebranych o wydaniu „Biuletynu nr 1” RKIK i przedstawił to wydawnictwo, w którym znalazły się m.in. teksty „Dolnośląskie Spotkanie Krajoznawców w 2024 r.” Krzysztofa Tęczy, dane liczbowe o instruktorach krajoznawstwa na Dolnym Śląsku autorstwa Marka Rabskiego, informacje o Żydach i obiektach kultury żydowskiej w Ziębicach i Ząbkowicach Śląskich przygotowane przez Jerzego Organiściaka, artykuł „Turyści – kolekcjonerzy spod Śmielca” Janusza Milewskiego, opis gry terenowej w Bojanicach przygotowany przez Wiolettę Ziobrowską oraz założenia Śląskiego Szlaku Tradycji i Kultury Żydowskiej na Dolnym Śląsku przedstawione przez Janusza Turakiewicza.
Fot. 2. Kol. Marek Rabski przy pracy (fot. J. Milewski)
Fot. 3. Sala obrad podczas spotkania (fot. J. Milewski)
W kolejnej części spotkania kol. Janusz Turakiewicz – Prezes Fundacji Instytut Gospodarki Turystycznej przedstawił zebranym założenia przygotowywanego Śląskiego Szlaku Tradycji i Kultury Żydowskiej na Dolnym Śląsku. Przybliżył zebranym w skrócie historię Żydów na Dolnym Śląsku, która liczy sobie już 900 lat obecności. Na każdym kroku w naszym województwie znajdują się ślady materialne i niematerialne kultury żydowskiej w bardzo wielu miastach Dolnego Śląska. Znajdują się one zarówno w przestrzeni publicznej w postaci zachowanych budynków (synagogi, mykwy, szkoły), ozdób architektonicznych, cmentarzy (kirkutów) i domów przedpogrzebowych, lapidariów, nazw ulic jak i zgromadzone artefakty kultury w bibliotekach i archiwach czy muzeach. Turyści biorą liczny udział w organizowanych wystawach kultury żydowskiej, festiwalach i koncertach jak również w seminariach naukowych (np. „Dzieje ludności żydowskiej w Jeleniej Górze oraz regionie w XIX i XX wieku”). Ukazują się również różnorodne wydawnictwa prezentujące przejawy obecności kultury żydowskiej i dzieje tej społeczności na Dolnym Śląsku. Wytyczenie tego szlaku będzie miało znaczący wpływ na zwiększenie atrakcyjności turystycznej naszego regionu (fot. 4).
Fot. 4. Kol. Janusz Turakiewicz podczas prelekcji (fot. J. Milewski)
Kolejnym, bardzo ważnym, wydarzeniem spotkania był wykład dr hab. Doroty Suli, pracowniczki naukowej Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy pn. "Żydzi w Konzentrationslager Gross-Rosen" (Gross-Rosen to niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady istniejący w latach 1940-1945). W swoim referacie dr Dorota Sula (fot. 5) przedstawiła powody i okoliczności powstania obozu, drogi kierowanych do niego więźniów, jego strukturę i zabudowę, panujące początkowo w nim warunki bytowe. Zwróciła uwagę na znaczenie i sytuację Żydów w gospodarce hitlerowskich Niemiec. Poinformowała, ze istniało prawie 100 filii KL Gross-Rosen, a wśród nich w prawie 90 podobozach więźniami byli więźniowie pochodzenia żydowskiego. Po postanowieniu zbudowania w Górach Sowich kolejnej kwatery Hitlera pod kryptonimem „Riese” to właśnie więźniowie KL Gross-Rosen byli kierowani do budowy tego skalnego kompleksu. Pierwszymi więźniami skierowanymi w kwietniu 1944 roku do budowy „Riese” byli Żydzi greccy. Dr Dorota Sula w swoim wykładzie przedstawiła również relacje panujące w obozie między różnymi grupami więźniów. Wraz ze zbliżaniem się frontu wschodniego KL Gross-Rosen był likwidowany w postaci wysyłania pieszych kolumn więźniów w czasie trwającej zimy w głąb III Rzeszy. Były to marsze śmierci, które zdecydowanie zmniejszyły szanse ewakuowanych więźniów na przeżycie. Prelegentka przedstawiła warunki panujące podczas tej ewakuacji w kolumnach ewakuowanych więźniów.
Fot. 5. Dr hab. Dorota Sula podczas wykładu (fot. J. Milewski)
W kolejnej części spotkania kol. Magdalena Bej przedstawiła w skrócie Oddział Wrocławski PTTK, który był gospodarzem spotkania. Poinformowała, że 2024 roku w 174 wycieczkach programowych Oddziału uczestniczyło 4.454 osób, zweryfikowano 1724 odznaki ( w tym było m.in. 822 odznaki GOT, 46 odznak turystyki pieszej i 603 odznaki regionalne). Oddział liczy obecnie 847 członków i posiada 5 działających komisji. W górach Oddział zarządza 3 obiektami – domami turysty „Na Ślęży”, „Pod Wieżycą” oraz „Pod Biskupią Kopą”. W posiadaniu znajduje się również camping nad Jeziorem Otmuchowskim. Na swoim terenie działania Oddział zarządza ponad 1305 km szlaków turystycznych.
Ostatnim problemem spotkania było omówienie stanu przygotowań i prac nad Kanonem Krajoznawczym Dolnego Śląska. Nadal trwają prace nad Kanonem i nadal są poszukiwani autorzy wielu opracowań do tego wydawnictwa.
Spotkaniu towarzyszyła wystawa kolekcji krajoznawczych, w ramach której swoje zbiory przedstawili: Agnieszka Turakiewicz - „Cukier gastronomiczny”, Janusz Milewski - „Legitymacje uprawnień i odznak turystycznych” i „Kroniki turystyczne” oraz Janusz Turakiewicz - „Dobre, bo karkonoskie” i „Dobre, bo dolnośląskie”. Wystawa cieszyła się wielkim zainteresowaniem obecnych instruktorów, a wystawcy otrzymali zaświadczenia o udziale (fot. 6).
Fot. 6. Instruktorzy krajoznawstwa podczas zwiedzania wystawy kolekcji krajoznawczych (fot. J. Milewski)
Dolnośląskie Spotkanie Krajoznawców we Wrocławiu spełniło swoje zadanie programowe i zapewne przyczyni się do szerszego spopularyzowania szlaku kultury żydowskiej wśród braci turystycznej. Było to możliwe dzięki uporowi i zdecydowaniu kol. Marka Rabskiego oraz wsparciu Oddziału Wrocławskiego PTTK i Fundacji Instytut Gospodarki Turystycznej.
Janusz Milewski
